Dünya Düz mü?

Kanıtlar gözümüzün önünde.

Düz Dünya teorisine inanıyorsanız önyargısız okumanızı tavsiye ederim. Dünyanın düz olmadığına dair açık deliller pek de uzakta değil, o yüzden örneklerin anlaşılacağını düşünüyorum. Yazıdaki örnek ve deliller aşağıda kaynak kısmında belirtilen İngilizce sitelerden alıntıdır.

Aslında konu ile ilk karşılaştığımda bunun şaka olduğunu düşünmüştüm. Sonra sosyal bir deney diye düşündüm. En son mecburen ciddi olduklarına kanaat getirmek zorunda kaldım. Her şey mümkün. Bilgi çağında yalanın altın çağını yaşıyoruz. 11 Eylül saldırısını ve daha birçok  yalanı gözlerimizin içine bakarak söylediklerinden haberim var. Bu da mümkün olabilirdi. Tabi eğer bazı konularda farklı bir düşünce modeli geliştirmiş olmasaydım bunun da mümkün olabileceğini söylerdim ki bu modele yazının sonunda değineceğim. Ancak bu bakış açısından dolayı Düz Dünya modelini başlangıç fikri olarak da kabul edemedim, yine de konu fikir, bilim ve medya olunca önyargılarımı kenara koymasını biliyorum. Her neyse açık olduğunu ve günlük hayatta da sık karşılaşıldığını düşündüğüm delillerden başlıyorum:

1. Ay

Artık Ay’ın Dünya’daki insanlara kızdığında onları cezalandırmak için müdahalelerde bulunan bir tanrı ya da onun gibi bir şey olmadığını biliyoruz. Aksine Ay’da meydana gelen olaylara dair mevcut açıklamalar tatmin edici (aylık döngülerden Ay tutulmalarına kadar vs). Antik Yunanlılar için durum gizemli yapısını korusa da içlerindeki meraklı kaşiflerin yaptıkları gözlemler gezegenimizin şekli konusundaki hesaplamalarla bizlere yol gösterdi.

Aristo Dünya’nın küresel yüzeyi hakkında çok sayıda gözlem yaptı, Ay tutulması sırasında Ay’ın yüzeyinde oluşan gölgenin yuvarlak olduğunu farketti. Bu gölge Dünya’nın küresel şekli hakkında önemli ipuçları sunuyordu, çünkü oluşan bu gölge yani Ay’ın yüzeyindeki karanlık yüzey Dünya’mızın Ay’ın üzerindeki gölgesiydi.

(Bu konuda şüpheniz varsa lütfen “Foucault Sarkacı” deneyine bakın), her Ay tutulmasında meydana gelen birbiriyle tutarlı oval gölge, dünyanın sadece yuvarlak değil aynı zamanda küresel olduğunun da kanıtı.

2. Ufuktaki Gemiler

Yakın zamanlarda bir limanda bulunduysanız ve ufka çok dikkatli şekilde baktıysanız fark etmiş olabilirsiniz. Yaklaşmakta olan gemiler ufukta birden bire ortaya çıkmıyor da denizin içinden yükseliyormuş gibi bir izlenim yaratır. Ya da gemilerin uzaklaştığını düşünün. Gemi sizden uzaklaştıkça tabanından başlayarak görüntüden kaybolmaya başlar. Eğer Dünya düz olsaydı gemi gözden kaybolmazdı. Gemi denizde batmadığı sürece onu hep görmeniz gerekirdi. Bunun için süper bir gözünüz ya da gözlem aracınızın olduğunu düşünüyoruz. Ancak Dünya yuvarlak olduğu için belli bir uzaklıktan sonra gemiyi görmeniz mümkün değildir. Resmi dikkatli inceleyin:

Gemi örneği yerine benzer bir deney. Malzemeler karınca ve portakal 🙂 Karıncanın portakal üzerinde size doğru yürüdüğünü hayal edin. Karıncaya size doğru düz gelecek şekilde bakarsanız portakalın eğimi yüzünden karıncanın ufuktan yükseldiğini görürsünüz. Yukarıdaki şekillerden fikirverecektir.

3. Değişen Takım Yıldızları

Bu gözlem ilk olarak Aristo (MÖ 384-322) tarafından yapıldı. Ekvatordan uzaklaştıkça farklı takım yıldızları ile karşılaşan Aristo, Dünya’nın yuvarlak olduğunu iddia etti.

 

Aristo, Mısır gezisinden sonra şöyle diyecekti “Mısır ve Kıbrıs’ta görünen bazı yıldızlar Kuzey’de görülmüyor. Bu ancak, insanlar yıldızlara yuvarlak bir zeminden bakıyorlarsa açıklanabilir.” Aristo, “Dünya küresinin çok büyük olmadığını, aksi takdirde çok küçük olacak etki nedeniyle yer değişikliğinin hemen anlaşılamayacağını” da iddia ediyordu.

Ekvatordan uzaklaştıkça, ‘bilinen’ takım yıldızları ufukta görünmez olacaktır ve yerlerini farklı takım yıldızları alacaktır. Dünya düz olmuş olsa idi bu mümkün olmazdı.

4. Gölgeler ve Çubuklar

Eğer zemine bir çubuk saplarsanız çubuk zeminde bir gölge oluşturacaktır. Zaman geçtikçe gölge boyu değişir. Eğer Dünya düz bir zemine sahip olsaydı, farklı yerlerdeki iki çubuğun aynı gölgeyi oluşturması gerekirdi. Şekilleri inceleyin:

Sarı çizgiler Güneş ışınları olsun. Güneş ışınlarının birbirinden farklı uzaklıklara bırakılan 2 çubuğa (beyaz çizgiler) çarptığını düşünün. Eğer Dünya düz olsaydı bu çubuklar birbirinden ne kadar uzakta olursa olsunlar gölge boylarının hep aynı olması gerekirdi.

Ama asla böyle olmaz. Çünkü Dünya yuvarlaktır, düz değildir ve birbirinden farklı uzaklıklara bırakılan çubukların boyla eşit değildir:

Eratosthenes (MÖ 276-194) bu ilkeyi Dünya’nın çevresinin hesaplamak için kullandı ve daha o zamanlarda bu ilke ile bugünkü hesaplamalara çok yakın tahminlerde bulundu.

5. Daha Yüksekten Daha Uzağı Görmek

Düz bir platoda ufka doğru bakın. Bakabildiğiniz kadar uzaklara. Bir de dürbünle aynısını yapın. Sonra daha da uzağı görmek için aynı şeyi yüksek bir yere çıkarak örneğin ağaca tırmanarak yapın.

Ne kadar yükseğe çıkarsanız o kadar uzağı görürsünüz. Hatta doğru yer ve zamanlama ile gün batımını tekrar izleyebilirsiniz. Yüksekteyken daha uzağı görmenizin sebebi yerde iken sizi engelleyen ağaçlar, evler gibi görüşünüzü kısıtlayan engeller değildir. Gerçekte sizinle ufuk arasında bomboş bir düzlükte olsanız bile yüksekteyken daha uzağı görürsünüz.

Bunun da sebebi tabii ki tahmin ettiğiniz gibi Dünya’nın eğikliğinden kaynaklanıyor ve Dünya düz olmuş olsa idi bu durum gerçekleşemezdi. Resimler daha faydalı olacaktır:

6. Diğer Gezegenler

Dünya diğer gezegenlerden farklı, bu doğru. Sonuçta, burada yaşam var ve bir başka gezegende yaşam var mı yok mu henüz bulabilmiş değiliz. Ancak bütün gözlemler gösteriyor ki tüm gezegenlerin sahip oldukları ortak karakteristlik özellikler var. Hepsi belirli bir şekilde davranıp belirli özellikler gösteriyor ve gezegenimiz için de durum bundan farklı değil.

Başka bir deyişle: Farklı yerlerde ve farklı koşullar altında yaratılan çok sayıda gezegen aynı belirli özellikleri gösteriyorsa, kendi gezegenimizin de bu özelliklerde olması muhtemel. Tüm gözlemlerimiz gezegenlerin küresel olduğunu (ve nasıl oluştuklarını bildiğimiz için bu şekli almalarının nedeni de açık) göstermektedir. Aksine düşünmek için elimizde iyi bir neden yoksa (ki yok) gezegenimiz büyük olasılıkla diğerlerine benzer özelliklerde.

1610’da Galileo Galilei, Jüpiter’in etrafında dönen uyduları gözlemledi. Onları daha büyük bir gezegenin etrafında dönen küçük gezegenler olarak tanımladı. Bu, Dünya’nın evrenin merkezi olduğunu düşünen ve her şeyin Dünya etrafında döndüğünü söyleyen kilisenin kabul edemeyeceği bir gözlem idi. Bu gözlem, ayrıca gezegenlerin (Jüpiter, Neptün, sonrasında Venüs) de küresel olduğunu ve hepsinin de Güneş’in etrafında döndüğünü söylüyordu.

Düz bir gezegen fikri (bizim gezegenimiz ya da bir başka düz gezegen) gezegenlerin oluşumuna ve davranışlarına dair bildiğimiz her şeyi kökten değiştiren bir gözlem olurdu. Bu sadece bizim gezegenimizi etkilemekle kalmayacaktı, aynı zamanda Güneş’in bir düz Dünya teorisine uyması için tamamen farklı davranışlar içerisine girmesi beklenirdi (gezegen yörüngeleri, kütleçekimi, etkileri vs). Biliyoruz dediğimiz her şeyi değiştirirdi. Kısacası, gezegenimizin küresel olması bir tahmin değil, tahminin ötesinde. Bunu biliyoruz.

7. Farklı Zaman Dilimleri

New York’ta saat şu an 12:00 (İngilizce siteden alıntı demiştim, o yüzden aynı örneği kullanmakta beis görmüyorum). Güneş gökyüzünün ortasında. Pekin’de gece saat 12.00 ve Güneş hiçbir yerde görünmüyor. Avustralya’nın Adelaide kentinde saat 01:30. Yaklaşık 13 saat daha ileride. Gün batımı çoktan bitti. O kadar ki neredeyse yeni bir gün doğacak (başlayacak).

Bu, ancak Dünya yuvarlaksa ve kendi ekseni etrafında dönüyorsa açıklanabilir. Güneş, Dünya’nın belirli bir parçasını aydınlatırken diğer taraf karanlıktadır. Bu da farklı zaman dilimlerinin oluşumunda etkilidir.

Saat dilimleri, Güneş ve düz ya da küresel Dünya ile ilgili bir başka nokta: Güneş bir “spot ışığı” olsaydı (belirli bir yere yerleştirilmiş ve ışığı yalnızca belirli bir konumda parlamış olsa idi) ve Dünya düz olsaydı, Güneş’i tepemizde olmasaydı bile görürdük (Aşağıdaki resim). Birisi tamamen karanlıkken diğeri aydınlık olan iki ayrı saat dilimi yaratmanın tek yolu, Dünya’nın küresel olmasıdır. Resimde söylemek isteneni daha net anlayacaksınız:

8. Kütleçekim Merkezi

Yer çekimi kütlenin bir sonucudur. Kütlesi olan her şey birbirine çekim kuvveti uygular (kütle çekim kuvveti). Bu gezegendeki her atoma etki eden en baskın çekim kuvveti gezegenin kendisinin uyguladığı çekim kuvvetidir.

Bir küre düşünün. Bu küre tutarlı bir şekle sahip olduğu için nerede durursanız durun altında tam olarak aynı miktarda çekim kuvveti olacaktır. Bir kürenin ağırlık merkezi, kürenin merkezidir. Bu kütle çekiminin yüzeydeki her şeyi -bulunduğu yer neresi olursa olsun- kürenin merkezine doğru çekeceği anlamına gelir.

Şimdi de düz bir zemin düşünün. Düz bir yüzeyin ağırlık merkezi kendi ortasındadır, bu nedenle kütle çekim kuvveti yüzeydeki her şeyi alanın ortasına doğru çeker. Bu düzlüğün ucunda duruyorsanız, kütle çekiminin sizi merkeze doğru çekeceği anlamına gelir, yani aşağı değil -normalde olan budur- düzlüğün ortasına çekilmeniz gerekir.

Şuradan eminiz ki Avustralyalılar için bile bir elma yana doğru değil, aşağı doğru düşer.

Kütle merkezi ve kütle dağılımı hakkında daha fazla bilgi burada bulunabilir.

Bakış Açısı

Yazının bu kısmı inananlar için ve söylediklerim Kur’an için geçerlidir.

Allah’ın bir yaratma şekli vardır ve bu yaratma şeklini hiçbir zaman hiçbir şey hiçbir varlık için değiştirmez.

Kur’an dışındaki bazı kutsal kitaplarda Dünya düzdür muhabbetine girmeyeceğim elbette. Bunun ilk sebebi kutsal kitapların üst düzey mecazlar barındırdığı ve ne yazık ki avamın elinde mecazların hakikate dönüştüğü, çoğu değiştirilmiş olsa da bu mecazlı yapılarını koruduklarını düşünmem. Bir diğer sebep de özellikle Kur’an için, inananların imanını artırırken inanmayanların her zaman inkarını artıracak olması. Sadede geleyim. Diyelim ki Dünya düz. Bu gerçek muhakkak günün birinde kanıtlanacaktı. Kutsal kitaplardan bazılarının da bunu haber verdiğini düşünelim. Her şey yuvarlak iken bir kutsal kitap Dünya’nın diğer yaratılan her şeyin tersine Düz olduğunu haber vermiş olsa idi Tanrı’ya inanmak istemeyen birinin seçim şansını elinden almış olurdunuz. Tanrı dileseydi herkes inanırdı ama O asla seçimlere müdahalede bulunmadı ve Allah’ın herkesin inanmasını dilemesi gibi bir isteği de olmadı (Nahl 9). Ki biliyorsunuz ki bu iddianın çıkış noktası tam olarak bir başka kitabı kanıtlamaya yönelik. Her neyse cidden çok yoruldum, daha sonra yazının bu kısmında düzenlemeler yapacağım. Bu konu oldukça sofistike ve son vermezsem sonu gelmeyecek görünüyor o yüzden ben konuyu Allah’ın yaratma şeklini değiştirmemesine getireyim. Kur’an’dan 3 ayetin yeterli olduğunu düşündüm.

   .. Allah’ın kanununda asla değişiklik bulamazsın. (Ahzab 62)

Elçilerimizden senden önce gönderdiğimiz kimselere uygulanan yöntem de buydu; ve sen Bizim uyguladığımız yöntemin (niteliğinde) bir farklılaşma bulamazsın. (İsra 77)

..Ve sen Allah’ın yasasında bir başkalaşma göremezsin; evet sen Allah’ın yasasında bir sapma da göremezsin. (Fatır 43)

Kaynak:
The Earth Is Not Flat
10 Easy Ways